โซดาไฟคือ สารเคมีที่อยู่ใกล้ตัวเรามากกว่าที่คิด จากสบู่ที่เราใช้อาบน้ำทุกวัน กระดาษที่เขียนจดบันทึก ไปจนถึงน้ำประปาที่ดื่ม ล้วนมีโซดาไฟเป็นส่วนหนึ่งในกระบวนการผลิต แม้จะเป็นสารที่ต้องระมัดระวังในการใช้งาน แต่เมื่อใช้อย่างถูกวิธี โซดาไฟก็มีประโยชน์มากมายทั้งในบ้านและภาคอุตสาหกรรม บทความนี้จะพาคุณทำความรู้จักกับโซดาไฟอย่างครบถ้วน เข้าใจง่าย และปลอดภัย
โซดาไฟคือ อะไร?
โซดาไฟ หรือ โซเดียมไฮดรอกไซด์ (Sodium Hydroxide) เป็นสารเคมีที่มีสูตร NaOH มีลักษณะเป็นของแข็งสีขาว อาจเป็นเกล็ด เม็ด หรือผง ละลายน้ำได้ง่ายและเกิดความร้อนสูง
ชื่อเรียกอื่นๆ ที่คุณอาจเคยได้ยิน:
- คอสติกโซดา (Caustic Soda)
- โซดาไฟเกล็ด (เมื่ออยู่ในรูปแบบเกล็ด)
- โซดาไฟน้ำ (เมื่ออยู่ในรูปแบบสารละลาย)
คุณสมบัติพิเศษของโซดาไฟ
โซดาไฟมีคุณสมบัติที่ทำให้มีประโยชน์หลากหลาย:
ลักษณะทางกายภาพ:
- เป็นของแข็งสีขาวคล้ายไข่มุก
- ดูดซับความชื้นจากอากาศได้ดีมาก
- ละลายน้ำได้เร็วและเกิดความร้อนสูง
- มีหลายรูปแบบ: เกล็ด เม็ด ผง หรือสารละลาย
คุณสมบัติทางเคมี:
- เป็นด่างแก่ (Strong Base)
- ค่า pH สูงมาก (13-14)
- มีฤทธิ์กัดกร่อนสูง
- สามารถละลายไขมันและโปรตีนได้ดี
โซดาไฟผลิตได้อย่างไร?
วิธีการผลิตโซดาไฟที่ใช้กันทั่วไปคือ กระบวนการคลอร์-อัลคาไล (Chlor-Alkali Process) ซึ่งเป็นการแยกสลายน้ำเกลือด้วยไฟฟ้า ได้ผลผลิต 3 อย่าง คือ:
- โซดาไฟ (Sodium Hydroxide)
- ก๊าซคลอรีน (Chlorine)
- ก๊าซไฮโดรเจน (Hydrogen)
10 ประโยชน์ของโซดาไฟในชีวิตประจำวันและอุตสาหกรรม
1. การผลิตสบู่และผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด
โซดาไฟเป็นส่วนผสมสำคัญในการทำสบู่ผ่านกระบวนการ ซาโปนิฟิเคชัน (Saponification) ซึ่งเป็นการทำปฏิกิริยาระหว่างไขมันหรือน้ำมันกับโซดาไฟ เปลี่ยนเป็นสบู่และกลีเซอริน
วิธีทำสบู่ง่ายๆ ที่บ้าน:
- ใช้น้ำมันพืช (มะพร้าว ปาล์ม มะกอก)
- ผสมกับโซดาไฟและน้ำ
- บ่มสบู่ 4-6 สัปดาห์ก่อนใช้งาน
2. ทำความสะอาดท่อระบายน้ำ
โซดาไฟช่วยแก้ปัญหาท่อตันได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะสามารถละลายไขมัน เส้นผม และสิ่งสกปรกที่สะสมในท่อ
3. อุตสาหกรรมกระดาษ
ใช้ในการฟอกขาวเยื่อกระดาษ ทำให้กระดาษมีสีขาวสะอาดโดยไม่ทำลายเส้นใยกระดาษ
4. อุตสาหกรรมอาหาร
- ล้างทำความสะอาดขวดและภาชนะ
- แปรรูปผลิตภัณฑ์แป้งให้เป็นน้ำตาล
- ผลิตโมโนโซเดียมกลูตาเมต (ผงชูรส)
- ปรับค่า pH ในกระบวนการผลิตอาหาร
5. การบำบัดน้ำเสีย
ใช้ปรับค่า pH ของน้ำเสียในโรงงานอุตสาหกรรมให้เป็นกลางก่อนปล่อยสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ
6. โรงงานแปรรูปยางพารา
ช่วยในกระบวนการแปรรูปยางธรรมชาติให้เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ
7. อุตสาหกรรมสิ่งทอและเส้นใย
- ใช้ฟอกย้อมผ้า
- ล้างสีไหม
- ผลิตเส้นใยเรยอน
8. การฆ่าเชื้อโรคในบ้าน
ผสมโซดาไฟกับน้ำในอัตราส่วนที่เหมาะสมสามารถใช้ฆ่าเชื้อโรคในบ้านได้
สำหรับผู้ที่สนใจทางเลือกในการทำความสะอาดที่อ่อนโยนและปลอดภัยต่อพื้นผิวในบ้าน คุณสามารถอ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ เบกกิ้งโซดา
และ กรดอะซิติก ซึ่งเป็นสารธรรมชาติที่มีประโยชน์หลากหลายในการดูแลบ้าน
9. อุตสาหกรรมโลหะ
ใช้ในกระบวนการทำความสะอาดและเตรียมพื้นผิวโลหะก่อนการชุบหรือทาสี
10. การผลิตเคมีภัณฑ์อื่นๆ
โซดาไฟเป็นสารตั้งต้นสำคัญในการผลิตสารเคมีอุตสาหกรรมหลายชนิด
ข้อควรระวังและการใช้งานอย่างปลอดภัย
อันตรายที่ต้องระวัง
โซดาไฟมีฤทธิ์กัดกร่อนสูงมาก สามารถทำให้เกิด:
- ผิวหนังไหม้
- ตาบอด หากเข้าตา
- เป็นอันตรายถึงชีวิต หากกลืนกิน
- ระคายเคืองทางเดินหายใจ
อุปกรณ์ป้องกันที่ควรใช้
- แว่นตานิรภัย หรือหน้ากากใสป้องกันสารเคมี
- ถุงมือยาง ที่ทนสารกัดกร่อน (Neoprene, Nitrile, หรือ PVC)
- เสื้อกันเปื้อนหรือเสื้อผ้าที่ปกคลุมผิวหนัง
- หน้ากากป้องกันฝุ่น สำหรับโซดาไฟแบบผงหรือเกล็ด
- รองเท้าบู๊ต (ห้ามใช้รองเท้าหนัง เพราะโซดาไฟทำลายหนัง)
วิธีใช้งานที่ถูกต้อง
กฎสำคัญ: เทโซดาไฟลงน้ำ ห้ามเทน้ำลงโซดาไฟ!
- เมื่อต้องละลายโซดาไฟ ให้เทโซดาไฟลงในน้ำช้าๆ พร้อมกับคนตลอดเวลา
- ห้ามเทน้ำลงบนโซดาไฟเด็ดขาด เพราะจะเกิดความร้อนรุนแรงและสารละลายอาจกระเด็น
- ใช้งานในที่อากาศถ่ายเทสะดวก
- เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
- ห้ามผสมกับกรดหรือสารเคมีอื่นโดยไม่มีความรู้
การปฐมพยาบาลเบื้องต้น
หากสัมผัสผิวหนัง:
- ล้างด้วยน้ำไหลเย็นนาน 15-20 นาที
- ถอดเสื้อผ้าที่ปนเปื้อนทันที
- ไปพบแพทย์ทันที
หากเข้าตา:
- ล้างตาด้วยน้ำไหลอย่างต่อเนื่อง 15 นาที
- ถอดคอนแทคเลนส์ (ถ้ามี)
- รีบไปพบแพทย์ทันที
หากสูดดม:
- ออกไปยังที่อากาศถ่ายเทดี
- หากหายใจลำบาก ให้ออกซิเจน
- ไปพบแพทย์
หากกลืนกิน:
- ห้ามทำให้อาเจียน
- ให้ดื่มน้ำหรือนมเล็กน้อย (ถ้ารู้สึกตัว)
- รีบไปโรงพยาบาลทันที
การจัดเก็บอย่างปลอดภัย
- เก็บในภาชนะปิดสนิทและทนสารกัดกร่อน
- เก็บในที่แห้ง เย็น และถ่ายเทอากาศดี
- ติดฉลากเตือนอันตรายชัดเจน
- เก็บห่างจากสารเคมีอื่นๆ โดยเฉพาะกรด
- เก็บห่างจากแหล่งความร้อนและอาหาร
สรุป
โซดาไฟเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์อย่างมากมายทั้งในชีวิตประจำวันและอุตสาหกรรม แต่ต้องใช้ความระมัดระวังสูงในการใช้งาน ด้วยการทำความเข้าใจคุณสมบัติ ประโยชน์ และวิธีการใช้งานที่ถูกต้อง เราสามารถใช้ประโยชน์จากโซดาไฟได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ
จำไว้ว่า: ความปลอดภัยเป็นสิ่งสำคัญที่สุด หากไม่แน่ใจควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้งาน
แหล่งอ้างอิง
Canadian Centre for Occupational Health and Safety (CCOHS). (2024). Sodium Hydroxide. Retrieved from https://www.ccohs.ca/oshanswers/chemicals/chem_profiles/sodium_hydroxide.html
CORECHEM Inc. (2024). Safe Handling Guide: Sodium Hydroxide. Retrieved November 10, 2025, from https://corecheminc.com/safe-handling-guide-sodium-hydroxide/
Greenery. (2020). สะอาดได้ไม่ทำร้ายโลก: ทำสบู่แบบง่ายๆ จากน้ำมันพืชใช้แล้ว. Retrieved November 10, 2025, from https://www.greenery.org/guide-soap/
Heabhok. (2024). โซดาไฟ สารเคมีพื้นฐานที่ควรมีติดบ้าน ประโยชน์ และการใช้งานที่ถูกต้อง. Retrieved November 10, 2025, from https://heabhok.com/how-caustic-soda-can-be-used-around-your-house/
PK Group. (2025). โซดาไฟคืออะไร? รู้จักประโยชน์และโทษก่อนใช้ เพื่อความปลอดภัย. Retrieved November 10, 2025, from https://www.pkgroupth.com/knowledge-technician/what-is-caustic-soda-and-benefits-and-disadvantages/
RHK Chemical. (n.d.). โซดาไฟคืออะไร มีประโยชน์อย่างไรในอุตสาหกรรมไทย. Retrieved November 10, 2025, from https://www.rhkchemical.com/17957221/รู้จักกับโซดาไฟในอุตสาหกรรมไทย
Thai Chems. (2024). 10 ประโยชน์ของโซดาไฟ. Retrieved November 10, 2025, from https://thaichems.com/10-ประโยชน์ของโซดาไฟ/